پنجشنبه 06 دی 1403
امروزه از یک طرف با توجه به افزایش تقاضا نیاز به مدیریت یکپارچه برای ساختار شبکه برق و از طرف دیگر با توجه به مشارکت دوطرفه مصرف‌کنند‌گان به عنوان بارهای فعال نیاز به مدیریت یکپارچه و منظم و نظارت لحظه به لحظه، بیش از پیش احساس می‌شود. مراکز کنترل از سیستم‌هایی ساده برای پایش و نظارت آغاز شده و با گذر سالیان به سیستم‌های کنترلی، محاسباتی و ارتباطی پیچیده و پیشرفته‌ای بدل شده‌اند. سیستم مراکز کنترل (خصوصاً مراکز کنترل اصلی در سطح انتقال شبکه بهم پیوسته) از حیاتی‌ترین ابزارهای برنامه‌ریزان و بهره‌برداران برای حفظ پایایی و امنیت شبکه است. علاوه بر آن مساله توزیع اقتصادی بار با تجدید ساختار و شکل گیری بازار در صنعت برق از قالب سنتی خود خارج شده و به یك مساله در محیط بازار برق تبدیل شده است. مراکز کنترل عملیات‌های کنترل فرکانس و برنامه ریزی تولید اقتصادی و برنامه‌ریزی مشارکت واحدهای تولیدکننده در کنار حفظ امنیت و قابلیت اطمینان شبکه را به عهده دارند.
از طرفی حیاتی بودن زیرساخت برق کشور و اثر آن بر سایر زیرساخت‌ها (مخابرات و...) کنترل و بهره‌برداری امن و پایای آن را دوچندان می‌کند. این مسئله خصوصاً در سطوح بالای مراکز کنترل (منطقه‌ای و بالاخص ملی) اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. لذا حیاتی بودن سیستم (یعنی مراکز کنترل در سطح انتقال) اهمیت موارد بعدی همچون مزايای پدافند غيرعاملی، خودکفائی و رفع موانع و محدودیت‌ها و... با بومی شدن نرم‌افزارهای کنترل و پایش (تاکید بر EMS) را بیش از پیش برجسته می‌نماید.
بخش‌های با اهمیت در مجموعه نرم افزاری SCADA / EMS به شرح زیر می‌باشند:
  • اسکادا
  • آنالیز شبکه انتقال
  • برنامه ریزی تولید
  • کنترل بار - فرکانس
  • دیسپاچینگ اقتصادی
  • شبیه‌ساز آموزشی اپراتور دیسپاچینگ و بازار برق
هر چند تعداد زيادی پروژه‌های پژوهشی در دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی براي توليد نرم‌افزار تعريف و اجرا شده ولی تا کنون اين نرم‌افزارها نتوانسته‌اند جايگزين نمونه خارجی شوند. تنها در صورت وجود ارتباط کافی و کارا بين مراکز دانشگاهی, پژوهشی و صنعت، پروژه‌های توليد نرم‌افزار به موفقيت‌های عملی دست پيدا خواهد کرد.
بعلاوه جهت بهره برداری اقتصادی ازشبکه برق،نرم افزارهای پیشرفته در بازار برق مورد نیاز است که با توجه به شرایط خاص شبکه و مصرف برق کشور، بصورت بومی لازم است تولید گردند.
و بعلاوه ایجاد و بهره برداری از مراکز بومی دیسپاچینگ در کشور ما ،جهت کنترل و بهره برداری امن از شبکه برق کشور امروزه بعنوان یکی از دغدغه مطرح است
به دلایل فوق ، پژوهشگاه نیرو تاسیس مركز فناوری توسعه فناوری کنترل و راهبری شبکه را در دستور کار خود قرارداد و این مرکز را راه اندازی نمود.
در یک محیط رقابتی، تصمیم‌گیری‌های اقتصادی بوسیله بازیگران بازار و به صورت جداگانه و مستقل از یکدیگر انجام می‌شود؛ بنابراین قابلیت اطمینان کل سیستم تنها از طریق هماهنگی بین عناصر متعلق به شرکت‌های مختلف قابل دستیابی است. از این رو می‌توان نتیجه‌گیری کرد که پارادایم تصمیم‌گیری از حالت متمرکز به حالت غیرمتمرکز تغییر کرده است. این مسئله لازم می‌دارد که داده‌ها و اپلیکیشن‌های نرم‌افزاری مراکز کنترل نیز به صورت غیرمتمرکز و توزیع‌شده بازطراحی شوند و عمل کنند.
از سوی دیگر، به منظور بهره‌برداری کارامد در محیط جدید، مراکز کنترل دیگر نمی‌توانند به‌صورت مستقل از سایر سیستم‌های داخل و خارج از سازمان خود عمل کنند. امروزه داده‌های عملیاتی SCADA-EMS-DMS برای برنامه‌ریزی منابع سازمانی و تصمیم‌گیری کسب و کارها و نیز تبادل اطلاعات با سایر مراکز کنترل برای هماهنگی از منظر قابلیت اطمینان، حائز اهمیت فراوان هستند. توابع مراکز کنترل باید علاوه بر همکاری در سطح منطقه‌ای، به عنوان بخشی از معماری کلی در سیستم کلان تجمیع شود. بازیگران مختلف باید بتوانند به دلایل گوناگون به این سیستم کلان ملحق شده یا از آن جدا شوند.
توابع و ساختار مراکز کنترل نیز در حال تغییر است. بنابراین انعطاف‌پذیری در این محیط پویا و سرشار از عدم‌قطعیت بسیار مهم است. طراحی مرکز کنترل باید ماژولار باشد تا ماژول‌ها بتوانند با کمترین اثر بر سایر ماژول‌ها و به منظور دستیابی به بیشترین انعطاف‌پذیری به سیستم اضافه شوند، در همان محیط اصلاح شده و یا توسط ماژولی دیگر جایگزین گردند. یکی دیگر از جنبه‌های انعطاف‌پذیری در طراحی مقیاس‌پذیری و توسعه‌پذیری است. این یعنی قابلیت پشتیبانی موثر از گسترش مراکز کنترل به دلایلی همچون رشد در سیستم و ظهور قابلیت‌های جدید می باشد.
چشم‌انداز مراکز کنترل آینده، مراکز کنترل هوشمند نیز نامیده می‌شوند، دارای پنج ویژگی کلیدی است: انسان-محور، جامع، فعال (پیشگیرانه)، هماهنگ و خود ترمیم. نمودهای عملی این پنج ویژگی در قالب سه حوزه‌ی توسعه مراکز کنترل آینده یعنی پایش و تصویرسازی (با تاکید بر انسان-محوری)، قابلیت‌های تجزیه و تحلیل (با تاکید بر جامع و فعال بودن) و کنترل سیستم (با تاکید بر هماهنگی و خود ترمیمی) قابل بررسی است
رشد منابع انرژی جدید، تکنولوژی‌های سیستم انتقال و ایستگاه‌های انرژی و پیشرفت‌های زیرساخت‌های ارتباطی و محاسباتی، لازم می‌دارد که سیاست‌گذارن، برنامه‌ریزان و بهره‌بردارن حوزه صنعت برق در خصوص چگونگی پایش، تجزیه و تحلیل و کنترل زمان-واقعی شبکه بازنگری اساسی انجام دهند. با توجه به پیشرفت سریع تکنولوژی کامپیوتری و صنعت برق و الگوریتم‌های محاسباتی نظارت و پویش يکي از الزامات اصلي در سيستم‌های ارتباطی در بحث آینده‌پژوهی در سيستم‌های مديريت انرژی است،
با توجه به مسئله بسیار مهم حیاتی بودن سیستم مورد کنترل و مزاياي بهبود پدافند غيرعاملی همچنین دو موضوع آینده‌نگرانه خودکفائی و رفع موانع و محدودیت‌ها و رسوب و سرریز دانشی توسعه بومی نرم‌افزارهای پایش و کنترل شبکه برق و نیز ایجاد مراکز بومی در زمینه دیسپاچینگ ضروری به نظر می‌رسد. همچنین نظر به اینکه این حرکت می‌تواند مزایای اعتباری و اقتصادی به همراه داشته باشد. با توجه به اهمیت موضوع داشتن فناوری مستقل و بومی از اهمیت فراوانی برخوردار است. نظر به سرمایه گذاری عمده ای که برای دستیبابی به این فناوری‌ها مورد نیاز است تامین مالی آن باید به کمک حمایت‌های دولتی انجام شود تا سرمایه‌گذاری برای بخش خصوصی توجیه‌پذیر شود. بر این اساس مرکز توسعه فناوری کنترل و راهبری شبکه با هدف مدیریت تحقیقات و ارائه راهکارها، برنامه‌ها و سیاست‌های توسعه این فناوری‌ها با جهت‌دهی و انتخاب روش‌های مناسب برای دستیابی به تکنولوژی‌های مختلف، در پژوهشگاه نیرو تأسیس گردید.
مركز توسعه فن‌آوری‌ کنترل و راهبری شبکه پژوهشگاه نیرو با هدف پیشبرد امر مدیریت تحقیقات در حوزه فن‌آوری‌های تولید نرم افزارهای SCAD/EMS/DMS،نرم افزارهای پیشرفته بازاربرق و توسعه مراکز بومی دیسپاچینگ، زیرساخت‌های لازم را جهت ایجاد هماهنگی بین نقش‌آفرینان فعال و ذینفعان مراکز کنترل و راهبری شبکه برق، مراكز تحقیقاتی، دانشگاه‌ها و شركت‌های دانش بنیان فراهم می‌نماید. حمایت این مركز از طرح‌ها و پروژه‌های كاربردی با هدف مدیریت ارائه خدمات علمی، پژوهشی مبتنی بر مدیریت دانش، منجر به جهت‌دهی تحقیقات و توسعه نرم افزارهای مورد نیاز این می‌گردد.

ماموریت‌های مرکز:

  • هماهنگی فعالیت بخش‌های مختلف صنعت برق، مراکز تحقیقاتی و دانشگاه‌ها در زمینه طرح‌های مرکز فناوری بازار برق و کنترل و راهبری شبکه
  • ایفای نقش مدیریت فناوری در زمینه مرکز فناوری بازار برق، کنترل و راهبری شبکه
  • مدیریت ارائه خدمات علمی، پژوهشی به صنعت برق در زمینه فناوری بازار برق، کنترل و راهبری شبکه
  • تمرکز، سازماندهی و هم افزائی فعالیت‌های مرتبط با فناوری بازار برق و کنترل و راهبری شبکه در پژوهشگاه نیرو
  • برنامه‌ریزی، تعریف و محوریت اجرای طرح‌ها و پروژه‌های کاربردی و توسعه‌ای در زمینه فناوری بازار برق و کنترل و راهبری شبکه در پژوهشگاه نیرو
  • انباشت دانش در حوزه‌های علمی و تخصصی و ایجاد بانک اطلاعاتی از محققین و صاحبنظران در زمینه فناوری بازار برق، کنترل و راهبری شبکه برق
  • کمک به توسعه تجاری سازی این فناوری ها و برند سازی
  • سياست‌گذاری اجرايی، راهبری، هماهنگی و ايجاد ارتباطات بين دستگاهی لازم براي توسعه نرم افزارها و مراکز مورد نیاز در کشور
  • پايش شاخص‎های عملكردی و اثربخشی
  • انجام پروژه‌های مطالعاتی و تحقيقاتی برای بسترسازی و زیر ساخت فناوری
  • برنامه‌ریزی روش‌های درون‌زا برای توسعه و رشد فناوری در كشور
  • برنامه‌ریزی برگزاری همایش‌ها، كارگاه‌های آموزشی و تهیه نشریات و خبرنامه برای توسعه دانش فنی فناوری در كشور

اهداف کلان توسعه نرم افزارها و مراکز بومی

  • انجام پروژه‌های مطالعاتی و تحقيقاتی برای بسترسازی توسعه فناوری
  • برنامه‌ریزی روش‌های مدون برای توسعه و رشد فناوری در كشور
  • مدیریت تولید نرم افزارهای بومی و بهره‎برداری از آن‎ها و نیز مراکز در حوزه‎های کنترل و راهبری شبکه
  • هم افزائی با دانشگاه‌ها و شرکت های دانش بنیان
  • ایجاد بستر لازم برای هم‌اندیشی صاحبنظران و ذینفعان فناوری برای ارتباط هرچه بیشتر خبرگان، متخصصین، صاحبان صنایع و فناوران این عرصه
  • شکل گیری بازار پشتیبانی نرم‌افزارها و مراکز کنترل شبکه در کشور
  • مشروعیت بخشی استفاده از نرم‌افزار بومی
  • تدوين شاخص‌های عملكردی و اثربخشی و تدوين ساختار نظارت و بروزرسانی و مكانيزم ارزيابی سند راهبردی و نقشه راه توسعه نرم‎افزارهای شبكه برق
  • تامین نیازهای کشور در حوزه نرم‌افزارها در افق چشم انداز
سند توسعه فناوری نرم افزارهای سیستم مدیریت برق EMS
  • طرح توسعه فناوری نرم افزارهای EMS
طرح طراحی و پیاده سازی سامانه پیشرفته راهبری شبکه برق ایران